Czym jest Integracja Sensoryczna ?
Integracja sensoryczna jest to termin określający prawidłową organizację bodźców sensorycznych napływających przez receptory do mózgu. W skrócie i uproszczeniu, mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów (wzroku, słuchu, równowagi, dotyku, czucia ruchu-kinestezji). Następnie dokonuje on ich rozpoznania, segregowania i interpretacji oraz integruje otrzymane informacje z wcześniejszymi doświadczeniami. Na podstawie otrzymanych informacji i ich analizy mózg tworzy odpowiednią do sytuacji reakcję, którą nazywamy „adaptacyjną”. Innymi słowy jest to adekwatna reakcja i zachowanie względem tego co nas otacza i co się wokół nas dzieje. Reakcją może to być odpowiedź „ruchowa” jak i „myślowa”.
Co ciekawe integracja sensoryczna rozpoczyna się już w okresie płodowym i trwa do około 7 roku życia. Nierozwinięcie określonych umiejętności w kolejnych stadiach rozwoju powoduje powstawanie trudności w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka.
Terapia integracji sensorycznej
Diagnoza i terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego
Tak jak wspomniałam o tym wcześniej współpraca zmysłów w postaci integracji sensorycznej ma swój początek już w życiu płodowym. Odbieramy otaczający nas świat poprzez zmysły, nabieramy doświadczenia, uczymy się. W otaczającym nas świecie niezliczona ilość bodźców dociera do nas każdego dnia. Mózg odbiera je, robi selekcję i przetwarza otrzymane informacje tak, aby odpowiedzieć w adekwatny do danej sytuacji w której się znajdujemy sposób. Proces ten jest bardzo skomplikowany i nazywamy go właśnie „integracją sensoryczną”. Zdarza się jednak, że z jakiegoś powodu proces ten nie przebiega harmonijnie, w efekcie odpowiedź z naszego układu nerwowego jest nieprawidłowa względem sytuacji w której się znajdujemy. Właśnie tego typu zaburzeniami zajmujemy się podczas terapii integracji sensorycznej.
Zajęcia, które są realizowane w ramach terapii odbywają się w specjalnie do tego celu przygotowanej sali wyposażonej w sprzęt stymulujący system przedsionkowy, proprioceptywny, dotykowy, wzrokowy, słuchowy i węchowy. W trakcie trwania zajęć terapeuta w sposób przemyślany kieruje aktywnością dziecka w taki sposób, aby miało one wrażenie, że ciągle się bawimy. Jednak każda wykonywana przez dziecko czynność ma na celu dostarczenie dziecku określonej ilości wrażeń sensorycznych stymulujących wybrane zmysły. Dzięki czemu czynności te przyczyniają się do zminimalizowania deficytów rozwojowych. Wprowadzona przez terapeutę atmosfera zabawy sprzyja zaangażowaniu dziecka w aktywności oraz osiąganiu lepszych i szybszych rezultatów.
Stopień trudności wykonywanych przez dziecko czynności i ćwiczeń wzrasta w miarę czynionych postępów. Zadania stawiane przed dzieckiem nie mogą być ani za trudne, ani za łatwe. W terapii integracji sensorycznej nie ma miejsca na porażki, a każde ćwiczenie powinno kończyć się sukcesem. Wymaga to jednak od dziecka sporego zaangażowania i czasami sporego wysiłku.
W zależności od potrzeb danego dziecka, aby wzmocnić jego motywację do wykonywania ćwiczeń wplatamy do terapii elementy innych technik np. dogoterapii czy terapii ręki. Dla dziecka jest to zazwyczaj dodatkowy i zarazem zaskakujący element terapii, który przynosi bardzo dobre rezultaty. Innowacyjne ćwiczenia podnoszą atrakcyjność zajęć. Dla przykładu samo pojawienie się psa na zajęciach podnosi poziom zadowolenia i zainteresowania dziecka, a co za tym idzie również zwiększa się efektywność wykonywanych ćwiczeń. Podczas zajęć integracji sensorycznej dziecko w naturalny sposób wyrównuje deficyty w obrębie poszczególnych układów zmysłów, które wcześniej zostały wykryte i zdefiniowane podczas etapu diagnozy. Warto nadmienić, że wzrost poczucia sprawstwa i zadowolenie z własnych osiągnięć w oczach małego dziecka jest czymś bezcennym.
Metoda integracji sensorycznej jest skutecznie wykorzystywana w terapii dzieci i młodzieży z trudnościami m.in w zakresie:
- umiejętności ruchowych (słaba koordynacja ruchowa, opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymaniem równowagi),
- opóźnionego rozwoju mowy,
- problemami emocjonalnymi (nadmierna wrażliwość, nerwowość, problemy z koncentracją uwagi),
- przejawiającymi trudności w szkole tj. trudności z czytaniem, pisaniem , ortografią, motywacją do nauki),
- z grupy ryzyka (zagrożona ciąża, obciążenia okołoporodowe, cesarskie cięcie, wcześniactwo, czynniki dziedziczne),
- jako działania profilaktyczne, które podjęte we wczesnym dzieciństwie zmniejsza lub eliminuje ryzyko wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej.
Duża skuteczność metody jest obserwowana w odniesieniu do dzieci z:
- autyzmem,
- zespołem Aspergera,
- nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD, ADD),
- zespołem kruchego chromosomu X,
- niepełnosprawnością intelektualną,
- mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD),
- zespołem Downa,
- innymi sprzężonymi zaburzeniami,
- z grupy ryzyka, wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych.
Diagnoza integracji sensorycznej
Terapia integracji sensorycznej może być prowadzona po wcześniejszych kompleksowych badaniach przeprowadzonych przez wykwalifikowanego terapeutę. Diagnoza odbywa się podczas 3 spotkań. Każde spotkanie trwa 60 min.
Pierwsze spotkanie odbywa się (najlepiej z obojgiem rodziców) bez obecności dziecka. Rozmowa dotyczy przebiegu ciąży, porodu oraz rozwoju dziecka w okresie niemowlęcym oraz informacji i opinii innych specjalistów. Podczas pierwszego spotkania wypełniany jest kwestionariusz sensomotoryczny. Analizowane są problemy dziecka. Drugie i trzecie spotkanie obejmuje wykonanie szeregu testów z zakresu – Obserwacji klinicznej, Testów Integracji Sensorycznej, obserwacji swobodnej aktywności dziecka. Diagnoza sporządzana jest w formie pisemnej. Zawiera opis procesów przetwarzania oraz zalecenia dla rodzica.
